Prace wykonane w 2019 roku
25 listopada 2019 roku zakończyła się budowa lapidarium wokół odrestaurowanej w poprzednich latach kaplicy grzebalnej fundacji Jana Strzembosza z Domajowic w Jampilu (dawne Prusy) pod Lwowem.
Pierwsze prace na cmentarzu w tym roku rozpoczęły się dość późno, a spowodowane były opóźnieniami w przekazaniu funduszy przyznanych przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie.
Głównym wykonawcą lapidarium była firma „Mikoluk – Budownictwo i Zabytki” z miejscowości Góra, województwo dolnośląskie. Podwykonawcą była firma budowlana ze Lwowa i ona pod nadzorem specjalisty od konserwacji i renowacji zabytków mgr inż. budownictwa Zbigniewa Mikoluka, właściciela firmy, dokonała wszelkich prac związanych z przygotowaniem terenu wokół kaplicy oraz zwiezieniem i usadowieniem pomników nagrobnych w lapidarium.
Dokładnie rok temu w listopadzie ubiegłego roku Koło Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej w Brzegu zwróciło się do Zarządu Głównego Towarzystwa we Wrocławiu z wnioskiem, aby wystąpić do Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego o dofinansowanie II etapu renowacji cmentarza i budowę lapidarium w dawnych Prusach pod Lwowem.
W połowie 2019 roku Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego prof. Piotr Gliński z pośród 129 podmiotów ubiegających się o dotację, przyznał naszemu Towarzystwu w ramach programu Ochrona Dziedzictwa Kulturowego za Granicą w kwotę 40 tyś. zł z przeznaczeniem na wykonanie lapidarium, renowację nagrobka Orlęcia Lwowskiego i dalszą rewaloryzację cmentarza w Prusach.
Celem programu MKiDN jest dążenie do zapewnienia godnego miejsca spoczynku naszym poległym i pomordowanym oraz troska i opieka nad miejscami pochówku znajdującymi się poza granicami kraju.
Towarzystwo wnioskowało o kwotę 100 tyś. złotych, przyznano 40 tyś. Pozostałą kwotę członkowie Towarzystwa musieli zebrać poprzez kwesty i zbiórki publiczne, a takowe odbyły się m.in. na cmentarzach w Dobrzyniu, Szydłowicach i Brzegu.
Z pośród wielu nagrobków na cmentarzu w Prusach, które nie uległy jeszcze zniszczeniu, na uwagę zasługują dwa pomniki.
Pierwszy to grób Agnieszki Mykita zd. Kowalska urodzonej w 1896 roku, obrończyni Lwowa, która padła ofiarą ukraińskich granatów 15 maja 1919 roku, na trzy dni przed zakończeniem oblężenia Lwowa. Wobec ofensywy Wojska Polskiego wojska ukraińskie zakończyły oblężenie i wycofały się 22 maja 1919 roku. Obrona Lwowa była jednym z frontów wojny polsko – ukraińskiej (1918 – 1919) w której walczyli polscy mieszkańcy Lwowa, w tym młodzież, nazwana później Orlętami Lwowskimi. Ten nagrobek został pieczołowicie odrestaurowany.
Drugi to zdewastowany wiekiem i warunkami atmosferycznymi grób i pomnik właściciela dóbr ziemskich Jakuba Józefa Lewakowskiego, zmarłego w 64 roku życia w dniu 5 lipca 1855 roku. W dalszym ciągu poszukujemy potomków rodziny zmarłego ziemianina pochowanego na cmentarzu w Prusach. Późniejsi potomkowie rodziny wymienionego zamieszkiwali w majątku ziemskim Snopków powiat Lwów, po wojnie zaś losy skierowały ich do Krakowa. Większość z nich pochowana jest w Krakowie, cmentarz na Rakowicach.
W bardzo dobrym stanie zachowamy się także pomniki nagrobne Piotra Ostrowskiego i Bartłomieja Dydy, byłych gospodarzy z Prus.
Z nowych nagrobków jakie usadowiono w zbudowanym lapidarium na cmentarzu w Prusach, to nagrobek Piotra Smoka, który zginął tragicznie pod koniec 1944 roku na ulicy Łyczakowskiej we Lwowie, przejechany przez sowieckich żołnierzy oraz tablica nagrobna przodków Kazimierza Szostaka (z rodzin Szostak, Dorociak i Raszczyszyn).
tekst i zdjęcia: Eugeniusz Szewczuk
Całość zbudowanego lapidarium wieńczy pamiątkowa tablica z krzyżem wykutym w granicie o treści:
“W tej ziemi spoczywają byli mieszkańcy Prus i Kamienopola zamieszkujący te ziemie od XV wieku do 1945 roku. Niech spoczywają w spokoju. Dla upamiętnienia i ocalenia od zapomnienia wykonano tę kwaterę w której zgromadzono ostatnie ocalałe pomniki z ich mogił. Kwaterę wykonano z inicjatywy Towarzystwa Miłośników Kultury Kresowej we Wrocławiu oraz Towarzystwa Miłośników Prus Lwowskich w Brzegu, środkami finansowymi Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie.
Prusy – Jampil 2019 rok